Utanrikshandel med tenester

Import
Utgifter føretaka har til kjøp av tenester frå utanlandske leverandørar. Tenestene kan anten verte leverte i Noreg eller utlandet. Landet for import er registreringslandet til den utanlandske leverandøren.

Eksport
Inntekter føretaka har frå sal av tenester til utanlandske kundar. Tenestene kan anten verte leverte i Noreg eller utlandet. Landet for eksport er registreringslandet til den utanlandske kunden.

Konsern
Med konsern meiner vi i denne undersøkinga einingar som står i relasjon til kvarandre, som til dømes morselskap, dotterselskap, søsterselskap, dotterdotterselskap etc.

• Morselskap er eit selskap som, direkte eller indirekte, har kontroll over dei andre einingane i konsernet.
• Dotterselskap er eit selskap der morselskapet har direkte kontroll.
• Dotterdotterselskap er eit selskap der eit dotterselskap har direkte kontroll, medan morselskapet har indirekte kontroll.
• Med kontroll meiner vi her meir enn 50 prosent eigardel i eit anna selskap.

Konserninterne tenester

Konserninterne tenester er tenestehandel med utanlandske einingar i same konsern.

Bruk av felles standard er viktig innanfor økonomisk statistikk då dette gjer det mogleg å samanlikne og analysere data på tvers av landegrenser og over tid.

Næring
Frå og med statistikken for året 2010 vart Standard for næringsgruppering 2007 (SN2007) teken i bruk. SN2007 samsvarar med EU sin standard, NACE Rev. 2. SN2007 utgjer grunnlaget for klassifisering av einingar etter viktigaste aktivitet i Verksemd- og føretaksregisteret (VoF).

Til og med publiseringa for året 2009 publiserte SSB statistikken etter Standard for næringsgruppering 2002 (SN2002). Dette var den norske standard klassifikasjonen for bedrifter og føretak innan ulike næringar, basert på Eurostat sin NACE Rev 1.1.

Tenestetype
Følgjer EU sin produksjonsstandard Classification of Products by Activity (CPA).

Land
Følgjer den internasjonale standarden ISO-3166-1 alfa-2. Kodane er definerte i SSBs Standard for landkoder utenrikshandel.

Namn: Utanrikshandel med tenester

Emne: Utanriksøkonomi

Seksjon for utenrikshandelsstatistikk

Statistikken syner ikkje-finansielle føretak sin tenestehandel med utlandet på nasjonalt nivå

Frå 2006 til og med 2010 vart statistikken publisert årleg, og frå 1. kvartal 2011 vert statistikken publisert kvartalsvis.

Statistikken er ein del av grunnlaget for utanriksrekneskapen og nasjonalrekneskapen, og er med i grunnlaget for rapporteringa til internasjonale organisasjonar som Eurostat, IMF og OECD.

SSB lagrar innsamla og reviderte data på ein sikker måte, i tråd med gjeldande lovverk for databehandling.

SSB kan gje tilgang til datagrunnlaget (avidentifiserte eller anonymiserte mikrodata) som statistikken byggjer på, til forskarar og til offentlege myndigheiter som skal utarbeide statistiske resultat og analysar. Tilgang kan bli gjeven etter søknad og på vilkår. Sjå meir om dette på Tilgang til data fra SSB.

Statistikken vart etablert i 2005 då Noregs Bank la ned valutastatistikken som til då hadde vore ein del av grunnlaget for utarbeidinga av utanriksrekneskapen.

Føremålet med statistikken over utanrikshandel med tenester er å gje ei oversikt over tenestestraumen mellom Noreg og utlandet. Norske føretak sine inntekter ved eksport og utgifter ved import av tenester til utlandet er sentrale storleikar i det samfunnsøkonomiske biletet, både for å forklare strukturelle endringar og overvake konjunkturane.

Statistikken er ein viktig del av grunnlaget for prognose- og analysearbeid utført av organisasjonar, offentlege myndigheiter, forskingsinstitusjonar og andre. Internasjonale organisasjonar, som FN sitt statistiske kontor, EU sitt statistiske kontor (Eurostat) og andre, gjer bruk av opplysningane som statistikken gjev. Statistikken er bygd opp som ein del av eit nasjonalt og internasjonalt statistikksystem og vert nytta ved utarbeiding av nasjonalrekneskap og utanriksrekneskap. I tillegg kan statistikken til ein viss grad brukast av næringslivet som grunnlag for data til planlegging av produksjon, marknadsføring og sal.

Ingen eksterne brukarar har tilgang til statistikk før statistikken er publisert samtidig for alle kl. 08.00 på ssb.no etter varsling minst tre månader før i Statistikkkalenderen. Dette er eit av dei viktigaste prinsippa i SSB for å sikre lik behandling av brukarane.

Utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak er ei viktig kjelde for eksport og import av tenester i nasjonalrekneskapen og utanriksrekneskapen. Til og med år 2004 vart tal frå Noregs Bank sin valutastatistikk nytta i utanriksrekneskapen. Frå og med år 2005 var det ein overgang til å nytte data innhenta gjennom kvartalsvis rapportering av utanrikshandel med tenester.

Eksport og import av tenester i nasjonalrekneskapen og utanriksrekneskapen er meir omfattande enn berre tenestehandelen i ikkje-finansielle føretak. Nasjonalrekneskapen og utanriksrekneskapen dekkjer tenestehandel som alle innanlandske sektorar har med utlandet. Dette gjeld i tillegg til ikkje-finansielle føretak òg finansielle føretak, hushald, ideelle organisasjonar og offentleg forvaltning. I tillegg til denne skilnaden i omfang er det einskilde definisjonsmessige skilnadar. Dei viktigaste er at nasjonalrekneskapen og utanriksrekneskapen:

• inkluderer verdien av godsfrakter i samband med import av varer i vareverdien (CIF-verdi), og ikkje via tenesteundersøkinga
• inkluderer verdien av norske rederi sine frakter i samband med eksport av varer frå Noreg uavhengig av kven som betalar for oppdraget, medan utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak inkluderer berre slike frakter dersom ein utlending betalar for frakta
• bereknar import og eksport av forsikringstenester som ein del av premiebetalingane
• inkluderer konvensjonelle berekningar av import og eksport av indirekte målte banktenester (rentemarginar)
• omdefinerer einskilde vareprodukt til tenester dersom vareverdien er dominert av eit tenestepåslag
• inkluderer konvensjonelt berekna eksport- og importstraumar i tråd med Noreg sin eigardel i det fellesnordiske flyselskapet SAS

Ein annan skilnad er at fraktinntekter i utanriks sjøfart i utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak vert fordelte på land med utgangspunkt i betalingsstraumar.

Alle desse forholda inneber at tala i statistikken over utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak ikkje er direkte samanliknbare med tala for eksport og import av tenester i utanriks- og nasjonalrekneskapen sine tabellar.

Statistikken blir utvikla, utarbeidd og formidla med heimel i lov av 21. juni 2019 nr. 32 om offisiell statistikk og Statistisk sentralbyrå (statistikkloven, lovdata.no).

Europaparlaments- og rådsforordning nr. 184/2005 - endret ved forordning nr. 602/2006 og 707/2009 med forpliktingar etter EU-forordningar for datafangst og oversending av data til EU sitt statistiske kontor, Eurostat.

Statistikken omfattar tenestehandel med utlandet, og vert samla inn kvartalsvis og til og med 2006 òg på årleg basis ved undersøkingar retta mot norske føretak innan ikkje-finansiell sektor.

Føretak er juridiske personar som produserer varer og tenester for sal i ein marknad. Populasjonen som dannar grunnlag for utvalet, byggjer på opplysningar frå Verksemd- og føretaksregisteret (VoF) og vert oppdatert ved bruk av ulike administrative register, bl.a. Skatteetaten sitt Valutaregister, samt informasjon som vert samla gjennom kontakt med større oppgåvegjevarar og opplysningar i media.

Grunnlaget for statistikken er rapporterte opplysningar frå ikkje-finansielle føretak som er med i den kvartalsvise undersøkinga.

Populasjon
Populasjonen til undersøkelsen om utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak tek utgangspunkt i alle føretak. Sidan mange føretak ikkje har tenestehandel med utlandet, er det gjort ei begrensning av populasjonen slik at føretak med svært liten eller ingen tenestehandel med utlandet vert fjerna.

Føretaka ein då står tilbake med skal tilfredsstille eitt av følgjande fem kriteriar for å kunne inkluderast i denne svært begrensa populasjonen:

• Totale utgåande- eller inngåande transaksjonar er på over 500 000 kroner, eller utgåande transaksjonar for tenesteimport er på over 50 000 kroner i Valutaregisteret.
• Føretaket er eit FATS-føretak.
• Føretaket har vore med i utvalet i minst 4 år og har hatt tenestehandel.
• Føretak innan bergverksdrift og utvinning som har felles momsnummer med føretak som tilfredsstiller det første kriteriet.
• Føretaket høyrer til næringa utanriks sjøfart og har omsetning over 5 millionar kroner.

Når vi fjernar alle føretak som ikkje tilfredsstiller minst eitt av dei fem kriteria, står vi tilbake med rundt 33 000 føretak.

Populasjonen omfatter følgande sektorar i institusjonell sektorgruppering:

• 1110 - Statens forretningsdrift
• 1120 - Statleg eigde aksjeselskap m.m.
• 1510 - Kommunale føretak med uavgrensa ansvar
• 1520 - Kommunalt eigde aksjeselskap m.m.
• 2100 - Private aksjeselskap m.m.
• 2300 - Personlege føretak
• 2500 - Private produsentorienterte organisasjonar utan profittføremål
• 8200 - Personleg næringsdrivande
• 4900 - Andre finansielle føretak utanom forsikring - kun enkelte undergrupper

Stratifiseringa er gjort ut frå eit ønskje om å dele opp populasjonen i mest mogleg homogene grupper. Det vil seie at grupperinga er slik at tenestehandelen er mest mogleg lik i gruppa, og slik at det er ulikheit i tenestehandelen mellom gruppene. Dei ulike stratuma er definerte ved hjelp av næring, kor viktig næring er for tenestehandel, tal frå valutaregisteret og inndeling etter "FATS/ikkje-FATS"-føretak.

Frå populasjonen er det trekt eit utval føretak stratifisert enkelt tilfeldig. For å fordele utvalet mellom stratuma er det nytta optimal allokering.

Utvalet fordeler seg på fullteljingsføretak og føretak som vert trekte tilfeldig. Dei føretaka som er fulltalde, høyrer til ei gruppe der ein reknar det som svært sikkert at dei har tenestehandel med utlandet.

Delen av utvalet som er tilfeldig trekt, blei i 2016 redusert med vel 20 prosent for å imøtekome kravet om redusert rapporteringsbyrde for mellomstore og mindre føretak. Dette inneber at det totale utvalet no er på vel 2 700, der 700 er fullteljing.

Data vert henta inn ved elektronisk innrapportering og filuttrekk via Altinn. Oppgåvegjevarane mottek førespurnad om rapportering ved utgangen av teljingstidspunktet (kvart kvartal), og har ein frist på 25 dagar til å rapportere. Føretaka skal rapportere alle verdiar i heile 1 000 kroner.

Innsamla data vert kontrollert i samband med mottaket, vidare gjennomgår innsamla data kontrollar mellom tal for ulike periodar, mot rekneskapsopplysningar og andre kjelder, og ved einskilde typar feil vert oppgåvegjevar kontakta.

Tenestehandelen vert estimert ved å bruke ein stratifisert ekspansjonsestimator. Denne estimatoren er laga på følgjande måte:
1. Innan kvart stratum bereknar ein gjennomsnittleg rapportert eksport/import (dvs. basert på utvalet).
2. På bakgrunn av at utvalet er trekt stratifisert enkelt tilfeldig, vil desse gjennomsnitta kunne vere gode anslag på dei faktiske gjennomsnitta i dei ulike stratuma. Eventuelle ekstremobservasjonar vert haldne utanfor berekninga av gjennomsnitta.
3. Innan kvart stratum multipliserer vi dei berekna gjennomsnitta med talet på føretak i stratumet (i den avgrensa populasjonen). Dette vert eit estimat på total eksport/import i stratumet.
4. Dei største føretaka vert alltid inkluderte, og vi definerer desse som fullteljingsføretak. Desse blir ikkje nytta som grunnlag for estimering, og skal difor ikkje representere noko anna føretak i den avgrensa populasjonen. Desse går inn i totalen med berre sin eigen verdi.

Tala blir ikkje sesongjusterte no.

Tilsette i SSB har teieplikt.

SSB offentleggjer ikkje tal dersom det er fare for at bidrag frå oppgåvegivar kan bli avslørte. Dette fører til at tal som hovudregel ikkje blir publiserte dersom færre enn tre einingar ligg til grunn for ei celle i tabellen, eller dersom bidrag frå ein eller to oppgåvegivarar utgjer ein svært stor del av celletotalen.

SSB kan gjere unntak frå hovudregelen dersom det følgjer av krav til statistikk i EØS-avtalen, oppgåvegivar er offentleg myndigheit, oppgåvegivar har samtykt, eller når opplysningane som blir avslørte er ope tilgjengeleg i samfunnet.

Meir informasjon finn du i avsnittet ‘Konfidensialitet’ på SSBs side om metodar i offisiell statistikk.

Storbritannia si utmelding frå EU vart formelt fullført frå og med 1. februar 2020. Då undersøkinga ikkje måler handelen kvar månad, men for kvartalet som heile, er Storbritannia flytta frå regionen «EU-land utanom Norden» til regionen «Europa unntatt EU og Norden» frå og med 1. kvartal 2020.

Med verknad frå 1. kvartal 2019 vart det oppretta ein eigen tenestetype for «IT-relaterte lisensavgifter», som vil påverke den eksisterande posten «utleige/ leige av royalties og lisensrettar». Dette gjer at tal for eksport/ import av «IT-tenester» og eksport/ import av «andre tenester» ikkje kan samanliknast direkte med tidlegare publiseringar.

Det er i forbindelse med 1. kvartal 2017 gjort ei endring i samanstillinga av tenestetypar. Tenestegrupperinga jernbane- og landtransporttenester er slegen saman med lufttransporttenester til ei ny gruppering: luft- og landtransporttenester. Dette gjeld tabell 2 og 4, som gjev utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak, etter tenestetype. I statistikkbanktabellen 10192 er endringane lagde inn attende til 1. kvartal 2015. Dette gjer at tala ikkje er direkte samanliknbare med tidlegare publiseringar.
Statistikken har òg gjennomgått ei metodeomlegging, og tal for næringa utanriks sjøfart vart tekne ut av publiseringa for 2010 og fram til og med publiseringa for 1. kvartal 2013. Tal for 2. kvartal 2013 er difor ikkje samanliknbare med tidlegare publiseringar. Denne metodeomlegginga inneber òg eit skifte i bruk av kjelder. Sjå elles nasjonalrekneskapen sine websider om utanriksrekneskapen http://www.ssb.no/utenriksokonomi/statistikker/ur.

Sjå meir i punktet Samanheng med annan statistikk, foran.

Opplysningane som føretaka innrapporterer, omfattar delar av den einskilde rapportøren sine postar i rekneskapen, det vil seie dei delane av postane som omfattar tenestehandel med utlandet. Tolkinga av kva som er kjøp og sal mellom norske føretak og utlandet, kan variere noko mellom dei ulike oppgåvegjevarane, og kan dermed føre til manglar i statistikken. Det kan førekome feil eller manglar i sjølve innrapporteringa. Dei vanlegaste feila er mellom anna at rapportørane si føring av dei einskilde postane kan avvike frå Statistisk sentralbyrå sin spesifikasjon, dels at skiljet mellom norsk og utanlandsk eining kan vere uklårt.

Fleire av føretaka som rapporterer driv prosjektrelatert verksemd, noko som kan føre til at statistikken vert påverka når store prosjekt vert avslutta eller oppretta.

Kvaliteten på statistikken vert påverka negativt av manglande innrapporteringar (fråfall). For å redusere omfanget av fråfallsfeil vert det utført maskinell berekning av data for einingar som ikkje har rapportert innan fristen for å vere med i statistikkgrunnlaget. Det same vert gjort i tilfelle det er mangelfullt utfylte oppgåver frå rapportørane (partielt fråfall).

Utvalsfeilen måler det forventa avviket mellom utvalet sitt resultat og kva ein ville fått dersom heile populasjonen vart undersøkt. For å sikre høg grad av relevans til lågast mogleg kostnad vert det lagt stor vekt på å dekkje føretak som har stor handel med utlandet, anten eksport eller import. Hittil har SSB ikkje utført berekningar av utvalsfeilen for undersøkinga.

Ein føresetnad for trekking av utval er at populasjonen omfattar alle føretaka som har kjøp og sal av tenester med utlandet. Det finst inga slik samla oversikt over føretak som har slik handel, og i praksis er det difor vanskeleg å fange opp alle relevante einingar.

Utanrikshandel med tenester publiserer førebelse tal kvartalsvis. SSB gjer kontrollarbeid vidare fem kvartal fram i tid, då endelege tal vert publiserte. Korreksjonar i data gjer at kvartalstala kan endrast fram til publisering av dei endelege tala. Forskjellen mellom førebelse tal ved frigjeving av kvartalsstatistikken og endelege tal er normalt små på totalnivå. På detaljert nivå og for enkeltkvartal kan revisjonane ha større innverknad, relativt sett. Sjå detaljar i tabell 5 i publiseringa.

R1 - R5 = Revisjonsnummer (R1 = første revisjon, ER5 = Endelige tall, Revisjon nr 5).