Sjukeheimar, heimetenester og andre omsorgstenester, 2015

Talet på sjukeheimplassar går ned i nær halvparten av kommunane

195 kommunar hadde færre sjukeheimsplassar i 2015 enn i 2014, medan 1 av 5 kommunar hadde fleire. Rundt ein tredel av kommunane hadde uendra tal. Reduksjonen i talet på sjukeheimsplassar skjer parallelt med ein nedgang i talet på bebuarar på sjukeheim og nedgang i utgifter til denne kommunale tenesta.

Nedgangen i nasjonale tal på plassar kan ha fleire årsaker. Tal på kommunenivå viser mellom anna:

• At mange kommunar har reservert plassar i sjukeheim til døgnopphald for helse- og omsorgstenester for pasientar og brukarar som treng omgåande hjelp. Eit slikt tilbod er lovpålagt frå og med 2016.

• At det lenge har vore ein tendens til at institusjonsplassar blir erstatta av bustader med personell i heimetenesta. Den nyleg vedtekne lovendringa som jamstiller bustad tilrettelagt for teneste heile døgnet med sjukeheim, vil antakeleg forsterke denne tendensen. KOSTRA-tala viser at auken i talet på bebuarar i heildøgns omsorgsbustad svara omtrent til nedgangen i talet på sjukeheimsplassar. Bebuarar på 67 år og over står for rundt halvparten av auken i slike bustader.

• At sjukeheimsplassar er særleg nytta av dei eldste på 80 år og over. I denne aldersgruppa har det vore ein svak nedgang dei siste åra, og ein treng difor ikkje så mange sjukeheimsplassar. Også dekningsgraden for dei på 80 år og over har gått svakt ned. Sidan personar i den eldste aldersgruppa særleg er brukarar av langtidsplassar, var det òg færre bebuarar på langtidsopphald.

Fleire eldre i tida som kjem aukar etterspurnaden etter plassar

Dei nærmaste åra vil trenden med færre eldre snu. Dei som sto for auken i talet på nyfødde på byrjinga av 1940-talet er no i aldersgruppa 67-79 år, og vil snart bli innlemma i aldersgruppa 80+. Mange av desse vil då ha behov for plass på sjukeheim eller i tilrettelagt kommunal bustad.

Ein sterk auke i investeringar i omsorgstenesta sidan 2012 kan tyde på at kommunane ikkje berre hevar standarden på eksisterande bygningsmasse, men òg har begynt å byggja nytt for å førebu seg på auken i talet på personar som har behov for eit tilpassa butilbod. 5,5 milliardar kroner blei brukt på investeringar til omsorgsformål i 2015. Tilsvarande beløp i 2012 var 3,1 milliardar kroner, ein auke på 77 prosent. Så langt har likevel ikkje investeringane gitt ein auke i talet på plassar i drift.

Standardheving i eksisterande bygningar i form av overgang frå rom med to senger til einerom, var tidlegare ei viktig årsak til reduksjon i talet på plassar. No flatar delen med plassar i einerom ut på 95 prosent. Delen med brukartilpassa einerom med eige bad og wc viser berre ein liten auke, til 81,5 prosent.

Derimot er det ein klar auke i talet på privat drivne plassar, både dei kommersielle og ideelle. Av 4 800 private plassar i 2015, utgjorde dei kommersielt drivne 56 prosent.

Auke i talet på lege- og fysioterapitimar per institusjonsbebuarar

Talet på legeårsverk og fysioterapiårsverk i sjukeheimar auka frå 2014 til 2015. Kvar bebuar på sjukeheim får no i gjennomsnitt 32 minutt legetid per veke, medan tilsvarande tal for fysioterapi er 25 minutt i veka.

Fleire yngre brukarar av heimetenester, og fleire med omfattande bistandsbehov

Talet på yngre heimetenestebrukarar (under 67 år) auka med 3 prosent. Denne gruppa utgjer no heile 45 prosent av alle brukarane av heimetenester. Auka i talet på yngre brukarar resulterte i at talet på brukarar i heimetenesta totalt auka med 1 prosent frå 2014 til 2015, til om lag 195 000. Dekningsgraden har gått ned kvart år sidan 2011 for aldersgruppene 67+ og 80+, medan det i same periode har vore ein auke blant innbyggjarar under 67 år som får heimetenester.

Delen med omfattande bistandsbehov blant brukarane av heimentenester, aukar i alle aldersgrupper. 20 prosent av brukarane under 67 år har omfattande bistandsbehov, medan denne delen ligg på rundt 13 prosent for dei over 80 år. Dei eldre med det største bistandsbehovet havnar ofte på sjukeheim.

Det er framleis ein jamn auke i talet på tildelte timer til praktisk bistand. Gjennomsnittleg tildelt tid per veke for denne heimetenesta var 9,5 timar i 2015, medan ho til samanlikning var 9 timar i 2014 og 6 timar i 2007.

Svak auke i utgifter til omsorgstenester samla, nedgang i utgifter til institusjon

Utgifter til kommunale omsorgstenester auka med under 1 prosent frå 2014, og var nær 102 milliardar kroner i 2015. Utgiftene til institusjon gjekk litt ned med 70 millionar i same periode, og summerte seg til 46 milliardar i 2015. Samstundes auka utgifter til omgåande hjelp – døgnopphald med 146 millionar, til 527 millionar.

Samla utgifter til helse- og omsorgstenester går ned med heile 3 prosent eller nær 4 milliardar kroner frå 2014 til 2015. Det skuldast i hovudsak at det statlege tilskotet til kommunal medfinansiering av somatiske tenester blei trekt ut i 2015. Tilskotet utgjorde rundt 5 milliardar kroner årleg i perioden frå 2012 til 2014.

Sjølv om det var ein svakare auke i utgiftene for dei fleste helse- og omsorgsfunksjonar samanlikna med tidligare år, var det - med unnatak av kommunal medfinansiering av somatiske tenester - generelt sterkare auke i helseutgifter enn omsorgsutgifter frå 2014 til 2015.

Talet på årsverk innan omsorgstenesta var på drygt 135 000 i 2015. Som følgje av overgangen til ny datakjelde for personellstatistikk, er ikkje årsverkstal for 2015 samanliknbare med tidlegare år.