Valgaktuelt 2005

Færre ikkje-vestlege innvandrarar nytta røysteretten

Publisert:

Ved stortingsvalet i 2001 hadde norske statsborgarar med ikkje-vestleg innvandrarbakgrunn ein sterk reduksjon i valdeltakinga på 13 prosentpoeng i høve til valet fire år tidlegare. Innvandrarar med vestleg bakgrunn hadde inga endring. Den totale valgdeltakinga for heile landet var på 75, 5 prosent og det er ein reduksjon på 2,8 prosentpoeng frå valet i 1997. Noreg har den lågaste valdeltakinga i Skandinavia.

Ved valet i 2001 gjennomførte SSB ei avkrysningsundersøking om bruk av røysteretten i innvandrarbefolkninga. I år vil SSB gjennomføra ei liknande undersøking. Ved det komande stortingsvalet i haust har 123 700 statsborgarar med innvandrarbakgrunn røysterett, dette er 24 000 fleire i høve til valet for fire år sidan.

Valundersøkinga frå 2001 synte at innvandrarane si oppslutning om stortingsvalet var lågare i høve til befolkninga generelt. 52 prosent av dei norske statsborgarane med innvandrarbakgrunn nytta røysteretten ved stortingsvalet. Dette er 23 prosentpoeng lågare i høve til heile befolkninga. I ei tilsvarande undersøking ved stortingsvalet i 1997 var valdeltakinga i innvandrarbefolkninga på 63 prosent.

Valdeltakinga hjå dei med vestleg opphav var på 75 prosent, for dei med ikkje-vestleg opphav 45 prosent. Ved valet i 1997 var valdeltakinga på høvesvis 76 og 58 prosent. Valdeltakinga er stabil for dei med vestleg bakgrunn, dei ligg på same nivå som befolkninga generelt. Det er dei med ikkje-vestleg bakgrunn som har hatt ein sterk reduksjon i valdeltakinga og som er hovudårsaka til at innvandrarbefolkninga samla sett har ein stor attendegong i valdeltakinga frå valet for åtte år sidan.

Figur: Stortingsvalet 2001. Aldersfordelinga i den røystføre innvandrarbefolkninga. Prosent

Store skilnader i aldersfordelinga og butid i innvandrarbefolkninga

To demografiske trekk er med på å forklåra den store attendegongen i den samla valdeltakinga i innvandrarbefolkninga; alderssamansetning og butid. Innvandrarbefolkninga har endra karakter sidan 1997. Ved undersøkinga i 1997 hadde om lag ein tredjedel av dei røysteføre innvandrarane bakgrunn frå vestlege land. I 2001-undersøkinga er den tilsvarande mengda redusert til om lag ein femtedel. Aldersfordelingena er særs ulik i desse to gruppene. Hjå dei med ikkje-vestleg bakgrunn er aldersfordelinga relativt jevn, med ei overvekt av yngre røysteføre, i tillegg har dei ikkje vestlege innvandrarane gjennomgåande kortare butid i høve til dei vestlege innvandrarane. I gruppa med vestleg bakgrunn, er det ei klår overvekt av eldre røysteføre.

Samanlikna med førre stortingsval har det vore nedgong i valdeltakinga hjå ikkje-vestlege innvandrarar 23 prosentpoeng. Det er hjå dei unge i denne gruppa at nedgongen har vore størst. I 1997 røysta 54 prosent i gruppa 18-21 år, medan tilsvarande tal for 2001 syner at 34 prosent nytta røysteretten i denne gruppa. Den låge deltakinga hjå ungdom er med på å forklåre den låge valdeltakinga i heile innvandrarbefolkninga.

Valresultatet for dei norske innvandrarane vert stadfesta av tala for butid. Dei ikkje-vestlege innvandrarane har relativ kort butid. Det er slik at valdeltaking aukar med lengre butid. To av tre norske med ikkje-vestleg bakgrunn som hadde butid over tredve år deltok ved valet i 2001. Ikkje-vestlege innvandrarar med lengst butid har 26 prosentpoeng høgare valdeltaking i høve til dei andre gruppene. Dette er det same mønsteret som i 1997, attendegongen i valdeltaking mellom dei ulike butid-gruppene er tilnærma den same. Den markerte endringa i valdeltaking kjem for dei med over 30 års butid.

Butid og valdeltaking er annleis for dei vestlege innvandrarane. Valdeltakinga gjer markerte hopp ved 10 år butid og ved dei som har over 20 år butid. Dette mønsteret kom òg fram i 1997-undersøkinga. Valdeltakinga hjå dei som har budd 30 år og lengre i Noreg var høgare i høve til resten av befolkninga. Dette stemmer godt saman med andre funn frå valforskninga. Når ei gruppe får innvilga ein rett, tar det noko tid før denne retten vert tatt i bruk. Samstundes vil butid ha innverknad for integrering, noko som òg vil påvirka i kor stor grad ein veljer å nytta seg av røysteretten.

Figur: Stortingsvalet 2001. Valdeltaking etter landbakgrunn og kjønn. Prosent

Innvandrarkvinner har høgast valdeltaking

54 prosent av kvinnene med innvandrar bakgrunn nytta røysteretten medan valdeltakinga hjå menn var på 49 prosent, ved valet i 1997 var òg hovudskilnaden mellom kjønna på 5 prosentpoeng.

Hovudskiljet mellom menn og kvinner går òg her mellom vestleg og ikkje-vestleg bakgrunn. Den høgste valdeltakinga hadde danske kvinner og menn med 81 prosent, den lågaste frammøteprosenten for kvinner hadde dei med bakgrunn frå Libanon med 31 prosent, og menn med thailansk bakgrunn med 21 prosent.

Figur: Valdeltaking 1945-2001. Kjønn. Prosent

Redusert valdeltaking i alle fylka

Ved det førre stortingsvalet var valdeltakinga høgast i Akershus og lågast i Finnmark, akkurat som ved valet fire år tidlegare, med høvesvis 79 prosent og 69 prosent. Samla valdeltaking i Nord-Noreg låg 6,5 prosentpoeng lågare samanlikna med Oslo/Akershus. Dette er om lag som i 1997, då var skilnaden drøye sju prosentpoeng. Samanlikna med valdeltakinga i 1997 var det ein reduksjon i valdeltakinga i alle fylka, mest i Telemark med drøye fire prosent. Fedje kommune i Hordaland hadde den høgste valdeltakinga med 83,3 prosent, lågast valdeltaking hadde Skjåk kommune i Oppland med 64,7 prosent.

Ungdom med stabil valdeltaking i 2001

Ved dei siste vala har valdeltakinga hjå fyrstegongsveljarar stadig vorte lågare, men ved stortingsvalet i 2001 ser det ut til at utviklinga har stoppa opp (Aardal, Valen, Karlsen, Kleven og Normann; Valgundersøkelsen 2001). Valdeltakinga i aldersgruppa 18-21 år var 56 prosent og det er ikkje signifikant endring sidan 1997. I aldersgruppa 22-29 år er det ein markert nedgong samanlikna med fire år tidlegare. Sjølv om valdeltakinga er lågast for fyrstegongsveljarane, så aukar deltakinga ved dei etterfylgjande vala og i gruppa 30 år og eldre er valdeltakinga over gjennomsnittet i resten av befolkninga. Dette er ein trend som har forsterka seg frå val til val. Det er slik at ved kvart val så aukar valdeltakinga med aukande alder.

Figur: Valdeltaking, etter alder. 1989-2001. Prosent

Høgast valdeltaking hjå kvinner frå 22 til 49 år

I 1985 slutta SSB å skilja på valdeltaking mellom menn og kvinner. Etter dette har vi berre utvalsundersøkingar å støtta oss til for å finna skilnader i deltaking mellom kjønna (Aardal, Valen, Karlsen, Kleven og Normann; Valgundersøkelsen 2001). Medan kvinner generelt hadde høgare valdeltaking samanlikna med menn i 1997, gjeld dette no berre for aldersgruppa 22-49 år. Både for dei yngste og eldste aldersgruppene har menn høgare valdeltaking. Størst skilnad mellom kjønna finn vi i aldersgruppa 22-25 år. I denne aldersgruppa var nær 64 prosent av kvinnene i røystelokalet mot berre 51 prosent av menna. Menn i alderen 22-25 år er den aldersgruppa med lågast valdeltaking i heile befolkninga.

Lågast valdeltaking i Skandinavia

Den norske valdeltakinga har gjennomsnittlig vore lågare i høve til valdeltakinga i Sverige og Danmark. Alle dei nordiske landa opplevde ein nedgong i den samla valdeltakinga på 1990-talet (sjølv om Norge hadde eit oppsving i valdeltakinga i 1997). I Sverige opplevde ein sterk nedgong frå valet i 1994 til valet i 1998, der valdeltakinga sank med seks prosentpoeng, og nedgongen heldt fram ved riksdagsvalet i 2002. Jamvel ligg den svenske valdeltakinga godt over den norske. I Danmark har ikkje nedgongen i valdeltaking på 1990-talet vore like stor som i Noreg og Sverige. Men siste valet i 2004 hadde ein valdeltaking som var 2,7 prosent lågare i høve til valet før.

 

Stortingsvalet 2001. Valdeltaking i prosent i utvalet av norske statsborgarar
med innvandrarbakgrunn. Etter landbakgrunn og kjønn
 
Landbakgrunn Valgdeltaking i prosent Personar med røysterett i utvalet
I alt Menn Kvinner I alt Menn Kvinner
 
I alt 52 49 54 7 277 3 470 3 807
             
Europa 61 59 63 2 784 1 212 1 572
Afrika 43 40 48  886  537  349
Asia 45 45 45 2 486 1 273 1 213
Nord- og Mellom-Amerika 67 68 67  488  191  297
Sør-Amerika 49 48 49  492  209  283
Oseania 65 65 65  141 48 93
             
Norden 77 78 77  727  253  474
Vest-Europa elles unntatt Tyrkia 73 73 73  643  281  362
Øst-Europa 49 47 50 1 169  548  621
Nord-Amerika og Oseania 72 74 71  437  160  277
Asia, Afrika, Sør- og Mellom-Amerika, Tyrkia 44 44 45 4 301 2 228 2 073
             
Vestlege land 75 75 75 1 807  694 1 113
Ikkje-vestlege land 45 44 46 5 470 2 776 2 694
             
Utvalde land            
Danmark 81 81 81  244  102  142
Storbritannia 77 81 75  195 77  118
Tyskland 76 80 73  197 66  131
Sverige 74 74 74  243 72  171
USA 72 75 70  197 79  118
Finland 71 61 76  195 62  133
Ungarn 70 75 63  196  118 78
India 55 61 50  199 95  104
Polen 53 48 55  241 79  162
Sri Lanka 53 55 51  247  161 86
Filippinene 50 42 53  237 73  164
Bosnia-Hercegovina 49 53 45  193 91  102
Tyrkia 44 42 45  245  130  115
Chile 44 47 42  196  103 93
Pakistan 43 44 41  249  144  105
Vietnam 43 42 44  243  133  110
Iran 42 43 41  243  146 97
Thailand 41 21 44  196 28  168
Etiopia 39 40 36  192  112 80
Irak 38 39 37  194  121 73
Somalia 37 37 39  198  126 72
Jugoslavia 36 34 38  242  131  111
Marokko 36 33 40  199  116 83
Libanon 32 33 31  190  112 78
Kina 29 22 38  192  106 86
 

 

Stortingsvalet 2001. Valdeltaking i prosent i utvalet av norske statsborgarar med innvandrarbakgrunn. Etter landbakgrunn og butid
 
Landbakgrunn Valdeltaing i prosent. Butid Personar med røysterett i utvaget. Botid
I alt 0-9 år 10-19 år 20-29 år 30 år og over I alt 0-9 år 10-19 år 20-29 år 30 år og over
 
I alt 52 41 45 50 75   7 277   1 271 2 882 1 279 1 845
                     
Europa 61 42 46 60 76 2 784  479  563  431 1 311
Afrika 43 37 41 50 51  886  201  486  147 52
Asia 45 42 44 43 84 2 486  482 1 446  481 77
Nord- og Mellom-Amerika 67 27 45 55 77  488 49 95 65  279
Sør-Amerika 49 45 48 52 57  492 49  278  118 47
Oseania 65 : : 62 73  141 11 14 37 79
                     
Norden 77 64 65 82 78  727 25 59  104  539
Vest-Europa elles 73 : 58 67 77  643 17 51  107  468
Øst-Europa 49 39 43 57 68 1 169  405  330  132  302
Asia, Afrika, Sør- og Mellom-Amerika, Tyrkia 44 42 44 44 66 4 301  801 2 416  875  209
Nord-Amerika og Oseania 72 : 35 65 78  437 23 26 61  327
                     
Vestlege land 75 47 60 74 78 1 807 65  136  272 1 334
Ikkje-vestlege land 45 41 44 46 67 5 470 1 206 2 746 1 007  511
                     
Utvalde land                    
Danmark 81 : : : 80  244 3 9 22  210
Storbritannia 77 : : 66 81  195 5 10 32  148
Tyskland 76 : : 68 78  197 4 8 25  160
Sverige 74 : : 81 74  243 17 18 31  177
USA 72 : : : 77  197 9 6 14  168
Finland 71 : 55 66 79  195 4 29 44  118
Ungarn 70 : : : 72  196 1 15 22  158
India 55 : 49 54 :  199 9 85 95 10
Polen 53 41 49 77 62  241 39  142 31 29
Sri Lanka 53 36 58 : :  247 39  192 15 1
Filippinene 50 70 47 42 :  237 37  150 48 2
Bosnia-Hercegovina 49 49 : : :  193  183 3 2 5
Tyrkia 44 56 41 42 :  245 32  123 88 2
Chile 44 : 46 44 :  196 9  149 36 2
Pakistan 43 : 42 43 :  249 15  101  131 2
Vietnam 43 : 45 41 :  243 29  153 61 .
Iran 42 42 42 : :  243 50  190 3 .
Thailand 41 34 42 : :  196 44  128 23 1
Etiopia 39 25 40 48 :  192 32  134 25 1
Irak 38 36 41 : :  194  120 69 3 2
Somalia 37 34 41 : :  198 96  100 2 .
Jugoslavia 36 24 31 45 73  242 98 80 31 33
Marokko 36 : 34 42 :  199 24 97 57 21
Libanon 32 22 35 : :  190 45  128 16 1
Kina 29 38 19 16 :  192 37  106 25 24
 

 

Stortingsvalet 2001. Kommunar med høgast og lågast valdeltaking
 
Høgast valdeltaking Lågast valdeltaking
Kommune Valdeltaking i prosent Kommune Valdeltaking i prosent
 
1265 Fedje 83,3 0513 Skjåk 64,7
0217 Oppegård 83,2 2002 Vardø 65,1
1222 Fitjar 83,2 1911 Kvæfjord 66,1
0432 Rendalen 82,8 2018 Måsøy 66,9
1142 Rennesøy 82,8 2024 Berlevåg 66,9
1114 Bjerkreim 82,7 1252 Modalen 66,9
0219 Bærum 82,6 1738 Lierne 66,9
1135 Sauda 82,1 1874 Moskenes 67,2
0716 Våle 81,9 1526 Stordal 67,5
0434 Engerdal 81,6 2020 Porsanger Porsángu Porsanki 67,6
0121 Rømskog 81,5 1868 Øksnes 67,6
0220 Asker 81,5 2028 Båtsfjord 67,7
1266 Masfjorden 81,5 1818 Herøy 67,8
1419 Leikanger 81,3 0514 Lom 67,8
0912 Vegårshei 81,3 2011 Guovdageaidnu Kautokeino 67,9
1121 Time 81,2 1865 Vågan 67,9
0216 Nesodden 81,2 2012 Alta 68,0
1227 Jondal 81,2 1870 Sortland 68,6
0226 Sørum 81,0 1941 Skjervøy 68,8
1027 Audnedal 80,8 1854 Ballangen 68,8
1260 Radøy 80,5 1924 Målselv 68,8
1026 Åseral 80,4 2021 Kárájohka Karasjok 68,9
1241 Fusa 80,4 2019 Nordkapp 68,9
0213 Ski 80,2 1857 Værøy 69,1
1444 Hornindal 80,1 2004 Hammerfest 69,2
 

 

Kjelder:

Kontakt